Цело е кога има сè

Жива и колоритна скопска населба од другата страна на Вардар, во осумдесеттите години од минатиот век. Поколоритна и не можеше да биде – ги имаше сите народи, народности, религии и јазици што и денес ги има во Македонија. И сè функционираше совршено.

Имав не повеќе од шест години кога другарките ме прашаа дали постам. Во духот на тогашното време јас и не знаев што е пост, па ги замолив да ми објаснат што е тоа.

„Си јадела ли нешто денес?“ – ме праша Фатима.

„Не“ – одговорив. Тоа беше вистината, од брзање да излезам надвор не успеав да јадам. И покрај кркорењето на моите црева, не одев дома да јадам, затоа што играта секогаш беше поинтересна.

„Е па тогаш значи постиш. Мајка ми ни рече да гледаме во кандилите. Кога ќе се запалат, треба да одиме дома да јадеме леб!“ – рече Шенка.

Пет минути подоцна, со трчање се втурнав во домот: „Мамо, мамо, се запалија кандилите! Брзо дај ми да јадам леб!“

Мајка ми од една страна беше среќна што конечно отидов дома да јадам, од друга страна, имаше тешка задача – прво да ми го објасни концептот на религија, а второ, да ми објасни дека постојат различни религии.

„Ние не постиме така“, ми рече мајка ми, а јас ништо не ја разбрав и упорно барав да јадам леб, и ништо друго! За децата од мојата улица „леб“ значеше оброк и подразбираше многу повеќе од само леб, но јас не го знаев тоа и инсистирав да јадам сув леб, како моите другарчиња. И долго време не ги воочував разликите помеѓу децата од различни етнички заедници, или религии. Кога нешто е дел од твоето окружување, станува дел од тебе, го прифаќаш такво какво што е. И сите разлики ти се нормална појава.

Верувале и ли не, нормално ми беше и тоа што моите другарки-Ромки се мажеа млади. Всушност, кога класната во шесто одделение ни кажа дека Наиле се омажила и нема повеќе да посетува училиште, малку ми беше чудно. Јас тогаш уште не бев имала дечко (според дефиницијата од тоа време, дечко беше некој со кој си се „залапала“), а тие веќе се мажеа и по една година стануваа мајки! Но веќе следната година, за жал, ми беше сосема нормално кога по стапките на Наиле отиде и Емине – другарката со која заедно одевме на училиште, и уште неколку други. И ним им беше нормално, затоа што така правеле и нивните мајки, сестри, соседи. Можеби тоа им помогнало полесно да си ја прифатат судбината, но истовремено ги спречило да се борат против традицијата.

Но, кога растеш со нешто, сè ти станува нормално, без разлика колку е добро или лошо. Ништо не те чуди и никој не те плаши. Вообичаено се плашиме од непознатите работи, а не од познатите. Кога со некој поминуваш толку време заедно, делиш добро и лошо, тогаш постои меѓусебна доверба, којашто тешко може да се разниша.

Помеѓу нас немаше страв ни во најтешките моменти. Дури и тогаш, кога официјално држевме различни страни, никому на крај памет не му падна дека соседот може да му наштети. Сепак, се насетуваше дека за секој да биде прифатен од сопственото „стадо“, мора барем привидно да делува дека верува во некоја идеологија која сите знаевме дека е бесмислена.

Помина и тоа, по некое време јас се омажив и се отселив и повеќе ништо не беше исто. Едни се иселуваа, други се доселуваа и полека, но сигурно, старата населба за мене почна да станува непознато место. А јас почнав да се плашам од непознатото.
Денес, ужас ме фаќа од активностите за меѓуетнички односи, особено од оние насочени кон децата. Најчесто деца од училишта во кои учат само Македонци или само Албанци имаат заеднички активности како на пример цртање, танц, глума и слично. Идејата е децата да се приближат преку заедничките интереси, да се запознаат и да исчезне стравот од непознатото. Не се сомневам дека организаторите се со чесни намери, но толку напор вложуваат во нивната Дон-Кихотовска борба, додека некој друг што има моќ да направи нешто што треба, го прави спротивното од тоа што треба. Кога веќе се учи во посебни паралелки, посебни смени или посебни згради, заеднички часови по танц се зрнце песок во пустината од проблеми.

Кога живееме во паралелни светови, кога секој си зборува на својот јазик, кога секој учи во своето училиште и мешањето не е пожелно, а љубовта забранета, тогаш јазот сè повеќе се продлабочува. Со тек на време станува толку голем што наликува на бездна во која може да пропадне секој кој ќе се обиде да прескокне од едната на другата страна.

Јазот се продлабочува пред нашите очи, секој ден сè повеќе и повеќе. А ние се преправаме дека ништо не се случува. Генерациите се менуваат, а за новите, паралелните светови се нешто нормално. Затоа што ако со нешто растеш, ти станува сосема нормално.